Εθνολογικά αποτελούν μια αδικαιολόγητη εξαίρεση μέσα στη διαδικασία της λαϊκής διακοσμητικής. Στα κρητικά υφαντά δεν έχουμε μεμονωμένα σχέδια αλλά ολόκληρες συνθέσεις γεωμετρικών σχεδίων και χρωμάτων περίπλοκες και απόλυτα εναρμονισμένες.
Δεν είναι υπερβολή να υποθέσουμε ότι ο διάκοσμος αυτός όχι μόνο προέρχεται από το Βυζάντιο αλλά και ότι σχεδιάστηκε σε εργαστήρια της Αυτοκρατορικής αυλής από πρωτομάστορες, ανθρώπους καλλιτεχνικά ευαίσθητους αλλά και πολύ έμπειρους τεχνίτες, γνώστες της γεωμετρίας.
Το πιθανότερο είναι ότι τα γεωμετρικά υφαντά ήρθαν στην Κρήτη το 1092 με τους 12 βυζαντινούς άρχοντες και τις οικογένειές τους.
Τα πρότυπα σχέδια μεταβιβάστηκαν από γενιά σε γενιά, οι άρχοντες πλήθεναν και τα σχέδια πέρασαν στο λαό και αποτέλεσαν έτσι παράδοση και λαϊκή κληρονομιά για τις υφάντρες της Κρήτης στους επόμενους αιώνες, και το κοινό καλλιτεχνικό απόθεμα του τόπου.
Όλες οι γυναίκες αντλούν από το ίδιο απόθεμα, και παρόλο που καθεμιά τους μπορεί να πιστεύει πως δημιουργεί κάτι καινούργιο, στην πραγματικότητα η εφευρετικότητά της περιορίζεται σε μικρές παραλλαγές των θεμάτων της παράδοσης. Δημιουργία εντελώς νέα και πρωτότυπη δεν υπάρχει στην παράδοση της υφαντικής, ούτε και στη λαϊκή τέχνη γενικότερα. Γιατί είναι πολύ δύσκολο, ακατόρθωτο σχεδόν, για το λαϊκό άνθρωπο να ξεπεράσει τους περιορισμούς που του επιβάλλει η καλλιτεχνική παράδοση του τόπου του, περιορισμούς τεχνικής, ύφους, έκφρασης, τεχνοτροπίας.
Γι’ αυτό πιστεύουμε πως στα υφαντά που συναντήσαμε στην Κρήτη, και που χρονολογούνται από τις αρχές του 19ου αιώνα, διατηρήθηκαν τα βυζαντινά σχέδια των Κομνηνών. Είναι ένα γεγονός που προκαλεί το δέος και παράλληλα αποτελεί μια σημαντικότατη ανακάλυψη τεκμηρίων του βυζαντινού πολιτισμού του 11ου αιώνα.
|
